Su Saati ve Babilliler’in Zamana Verdiği Değer
İnsanlar on bin yıl önce yıl, ay ve günü ölçmek için ay ve güneşten yararlandı. Çubuk ve kemikler üzerine ayın evrelerini gösteren kesikler yaptılar.
Saatlerdeki bölmelerin 60’lık olması M.Ö. 2000’lerde hesapların 60 tabanına göre yapılmasına dayanır. Sümerler ilk takvimi kullanan medeniyettir.
Günü saatlere bölen ilk örneklere Mısır’da rastlandı. Mısır’da M.Ö. 3500’lerde dikili taşlar (obelisk) güneş saati olarak da görev yapardı. Taşın gölgesi gün içinde hareket ederken yerdeki işaretlerden zaman bulunurdu. Mısırlılar gündüzü 10’a bölerdi.
Sabah ve akşamın alacakaranlığı için ikişer saat ekleme yapılırdı. Gece güneş olmadığından, su saati veya mum saati kullanılırdı. Mısır’da M.Ö. 1500’de öne doğru bükülmüş “T” şeklinde bir güneş saati kullanıldı.
İlk su saatleri M.Ö. 1500’lerde Babil’de ve daha sonra Mısır’da kullanıldı. Babil su saatinde, bir kabın tabana yakın kısmındaki delikten damlayan su alttaki kaba dolardı. Bu saatin bir örneği henüz bulunamadı. Babil kil tabletlerinde su saati ile bazı hesapların yapılışı anlatıldığı için varlıkları biliniyor.
Babilliler su saatini bekçiler için bir tür “bekçi saati” olarak kullandı. Üstteki kaptan boşalan suyun toplam miktarı ile nöbet süresi ayarlanırdı. Yazın geceler kısa, kışın uzun olduğundan, gece nöbetleri için kaba konulan suyun miktarı 15 günde bir değiştirilirdi.
Gece ve gündüzün eşit olduğu “ekinoks” dediğimiz tarihlerde toplam 3 ölçek (mana) suyun birikmesi gerekirdi. Kışa girerken 23 Eylül’den itibaren üstteki kaba 15 günde bir 1/6 ölçek su eklenerek nöbet süresi uzatılırdı.
Üç ay sonra en uzun geceye ulaşıldığında nöbet süresi 4 ölçek su damlayana kadar uzatılmış olurdu. Yaza doğru ise her 15 günde bir 1/6 ölçek su azaltılarak en kısa gece için miktar 2 ölçeğe düşürülürdü.
Kaynak :Prof. Dr. Ural Akbulut
ODTÜ Kimya Bölümü
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder